Fas, Fransa’dan, ülkedeki Ä°spanyol ve Fransız sömürgeciliÄŸine karşı direniÅŸin lideri Muhammed bin Abdulkerim el-Hattabi’nin arÅŸivini iade etmesini talep etti.
AA (Rabat)
Fas Ulusal Ä°nsan Hakları Konseyi’nden yapılan yazılı açıklamaya göre, Konsey BaÅŸkanı Amine BuayyaÅŸ, diplomatik yollar aracılığıyla Fransa’nın Avrupa ve DışiÅŸleri Bakanlığı’na baÄŸlı diplomatik arÅŸive yazı gönderdi.
Yazısında, Fransa’dan Hattabi’nin arÅŸivlerini Fas’a geri vermesini talep eden BuayyaÅŸ, arÅŸivin iadesinin, ulusal arÅŸivleri ve Fas toplumunun hafızasını koruma çabalarının bir parçası olduÄŸunu kaydetti.
BuayyaÅŸ, bu yazıyı, Fransız ordusunun 1926’da ele geçirdiÄŸi Hattabi’ye ait orijinal belgelerin ülkeye iadesi için Fas ArÅŸiv Kurumu tarafından diplomatik arÅŸive daha önce gönderilen istek yazısını desteklemek üzere gönderdiÄŸini ifade etti.
Konsey Başkanı Buayyaş, ulusal arşivin, sembolik değerinin yanı sıra, hukukun üstünlüğünü pekiştirmede ve özellikle de günümüz tarihiyle ilgili olanlar başta olmak üzere tarihi olayların okunmasında büyük önem taşıdığına işaret etti.
“Rif Aslanı” lakabıyla bilinen Hattabi kimdir?
Fransız sömürgesi Fas’ta 1912’den 1956’ya kadar devam ederken, ülkenin kuzeyindeki Ä°spanyol sömürgesi ise 1913’ten 1956’ya kadar sürdü.
Fas’ın en kuzeyindeki Ceuta ve Melilla kentleri Ä°spanya yönetimi altında kalırken, Rabat onları “iÅŸgal edilmiÅŸ ileri karakollar” olarak deÄŸerlendiriyor.
Hattabi, dünyadaki kurtuluÅŸ hareketlerinin en önde gelen liderlerinden biri olarak kabul ediliyor ve 1921’de Ä°spanyol sömürgecilerini yenmek için Enval (Annual) savaşına önderlik ettiÄŸi için “Rif Aslanı” lakabıyla anılıyor.
Enval savaşında 15 binden fazla Ä°spanyol askeri öldürülürken, yüzlerce asker de esir alındı ve bunun neticesinde Ä°spanya, Fas’ın kuzeyindeki Rif bölgesinden çekildi.
Tarihe Rif Savaşı olarak geçen ve 1920-1927 yıllarında Fransa ve Ä°spanya orduları ile Fas’ın Rif ve Cibela kabileleri arasında yapılan savaÅŸa liderlik eden Hattabi, Fransa ve Ä°spanya’nın asker sayısı ve silah gücü üstünlüğüne karşı koyamayarak teslim olmak zorunda kaldı.
Teslim olduktan sonra Fransa tarafından Madagaskar yakınlarındaki Reunion adasına sürgün edilen Hattabi, yaklaşık 20 yıl adada kaldı ve daha sonra Mısır’a sığınmacı olarak kabul edilen Hattabi, 1963 yılında Kahire’de vefat etti.
