Kızıldeniz’deki saldırılar küresel tedarik zincirini tehdit ediyor

Yemen’deki Husilerin Kızıldeniz’den geçen ticari gemilere yönelik saldırıları artarken, dünyanın önde gelen küresel nakliye firmalarının rotalarını yeniden çizmek zorunda kalması küresel deniz ticaretini sekteye uÄŸratıyor.

Küresel nakliye firmaları Kızıldeniz’deki seferlerini saldırılar nedeniyle askıya alırken, yeni rotalar çizmek zorunda kalıyor. Ticari gemiler, Kızıldeniz’e girmemek için rotalarını Ãœmit Burnu üzerinden Afrika’nın güney ucuna yönlendiriyor.

Küresel ticaretin yaklaşık yüzde 10’u Akdeniz’i Kızıldeniz’e baÄŸlayarak Avrupa ile Asya arasındaki en kısa rotayı sunan SüveyÅŸ Kanalı üzerinden yapılırken, her gün 50’den fazla gemi SüveyÅŸ Kanalı’ndan geçerek milyarlarca dolarlık malı Kuzey Avrupa, Akdeniz ve Kuzey Amerika’nın doÄŸu kıyılarına taşıyor.

Ticari gemilerin Kızıldeniz’den farklı yolları tercih etmesinin seyahat sürelerini uzatacağı, gecikme ve maliyetlerde yükseliÅŸi beraberinde getireceÄŸi belirtiliyor.

Sektör analistleri, Husilerin Kızıldeniz ve Aden Körfezi’nden geçen ticari gemilere yönelik füze ve drone saldırılarının küresel bir tedarik zinciri krizini tetikleyebileceÄŸinden endiÅŸe duyuyor.

Şu ana kadar çoğunlukla mal taşımacılığını etkileyen sorun enerji sevkiyatlarına da sıçradı

Mısır’ın SüveyÅŸ Kanalı Ä°daresinden yapılan açıklamaya göre, 19 Kasım’dan bu yana 55 gemi rotasını Babu’l Mendeb BoÄŸazı yerine Afrika’nın güney ucundaki Ãœmit Burnu’na yönlendirdi.

Dünyanın en büyük konteyner ÅŸirketi Ä°talyan-Ä°sviçre ortaklı Mediterranean Shipping Company (MSC), Danimarka merkezli deniz nakliye ÅŸirketlerinden Maersk, Alman taşımacılık ÅŸirketi Hapag-Lloyd ve Fransız gemicilik ÅŸirketi CMA CGM, güvenlik durumunun kötüleÅŸmesinin ardından Kızıldeniz’de tüm seferlerini askıya alan ÅŸirketler arasında yer alıyor.

Son olarak Ä°ngiliz enerji ÅŸirketi bp, Yemen’deki Husilerin ticari gemileri hedef almasının ardından Kızıldeniz’deki tüm tanker trafiÄŸini durduracağını bildirdi. bp’den yapılan açıklamada, “Kızıldeniz’de gemicilik açısından kötüleÅŸen güvenlik durumu ışığında bp Kızıldeniz’den tüm tanker geçiÅŸlerini geçici olarak durdurmaya karar verdi. Bu ihtiyati duraklamayı, bölgedeki geliÅŸmelere baÄŸlı olarak sürekli gözden geçireceÄŸiz.” ifadeleri kullanıldı.

Ä°ngiliz enerji ÅŸirketinin kararı, ÅŸu ana kadar çoÄŸunlukla mal taşımacılığını etkileyen sorunun enerji sevkiyatlarını da kapsayacak ÅŸekilde geniÅŸleyebileceÄŸi endiÅŸesine yol açtı. Bu durum ham petrol fiyatlarının da dün yüzde 2’nin üzerinde yükselmesine neden oldu.

Tayvanlı konteyner taşımacılığı ve nakliye ÅŸirketi Evergreen Marine de Ä°srail kargolarını kabul etmeyi geçici olarak durdurmaya karar verdiÄŸini açıkladı. Åžirketten yapılan açıklamada, gemilerin ve mürettebatın güvenliÄŸi için Evergreen Line’ın Ä°srail kargolarını kabul etmeyi geçici olarak durdurmayı kararlaÅŸtırdığı ve konteyner gemilerine bir sonraki duyuruya kadar Kızıldeniz’deki seyrüseferi askıya alma talimatı verdiÄŸi bildirildi.

Yeni bir tedarik zinciri krizinin ilk iÅŸareti olabileceÄŸinden endiÅŸe duyuluyor

Kızıldeniz’de ticari gemilerin uÄŸradığı saldırıların ve ÅŸirketlerin peÅŸ peÅŸe aldığı kararların, küresel ekonomide yeni bir “tedarik zinciri krizinin” ilk iÅŸareti olabileceÄŸi belirtiliyor.

Saldırılar, küresel ekonomiye yönelik risk algısının güçlenmesiyle İsrail ve ABD üzerindeki baskıları da artırabilecek bir durum olarak yorumlanıyor.

ABD yönetimi, ay başında 3 geminin Yemen’de Ä°ran destekli Husiler tarafından saldırıya uÄŸramasının ardından ABD’nin Kızıldeniz’deki ticari gemilere eÅŸlik edecek bir görev gücü kurabileceÄŸini açıkladı. Ä°ran ise ABD’nin Husilerin eylemlerine karşı Kızıldeniz’de uluslararası koalisyon kurması halinde “olaÄŸanüstü sorunlarla” karşılaÅŸacağı uyarısında bulundu. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ise dün Kızıldeniz’de seyahat eden ticari gemileri Husilerin saldırılarından korumayı amaçlayan yeni bir görev gücü oluÅŸturulduÄŸunu duyurdu.​

Saldırıların ekonomik sonuçları

Rusya-Ukrayna savaşının ardından, Avrupa devletlerinin Rusya’dan enerji ithalatını büyük ölçüde azaltması ve Körfez bölgesindeki tedarikçilere yönelmesi nedeniyle Kızıldeniz’in önemi daha da arttı.

Saldırıların geniÅŸ kapsamlı ekonomik sonuçları bulunuyor. Buna göre, enerji ithalatında Kızıldeniz’in önemi Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte daha da artarken, rotanın Afrika’nın güneyindeki Ãœmit Burnu’na çevrilmesi halinde gemiler 4.000 deniz mili daha fazla yol kat ediyor. Bu durumda maliyetler artarken, teslimat süresi de uzuyor.

Uzmanlara göre, Ãœmit Burnu’nun kullanılması halinde konteyner gemilerinin teslimat süreleri yaklaşık iki hafta, tankerlerin ise bir hafta artıyor.

Öte yandan şirketler daha yüksek fiyatlara hazırlanmak zorunda kalırken, uzun mesafeli rotalarda standart konteyner (1 TEU) mevcut ortalama spot piyasa fiyatı olan 1030 dolara göre, yolun uzamasıyla şimdilik ithalatın standart konteyner başına 80 dolar, ihracatın ise 90 avro daha pahalı olacağı hesaplanıyor. Şirketler daha yüksek sigorta maliyetleri ile de karşı karşıya bulunuyor.

“Yeniden rota belirleme SüveyÅŸ geçiÅŸiyle karşılaÅŸtırıldığında yolculuk süresini 14 güne kadar artırabilir”

Uluslararası Deniz Ticaret Odası Çevre ve Ticaretten Sorumlu Kıdemli Yöneticisi John Stawpert, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Bir dizi ÅŸirketin Ãœmit Burnu çevresinden dolanarak yeniden rota belirleme kararı, ticareti etkileyecek ve emtia fiyatlarını bir dereceye kadar artıracaktır, çünkü yeniden rota belirleme SüveyÅŸ geçiÅŸiyle karşılaÅŸtırıldığında yolculuk süresini 14 güne kadar artırabilir ve bu da kaçınılmaz olarak ekstra maliyetleri beraberinde getirir.” dedi.

Aynı zamanda bölgede genel bir kaçma olmadığını ve nakliye ÅŸirketlerinin Kızıldeniz’den transit geçiÅŸ yapmaya devam ettiÄŸine de iÅŸaret eden Stawpert, Husi operasyonlarının nispeten sınırlı bir bölgedeki güvenlik dinamiÄŸinin “ateÅŸli” olduÄŸunu ve bölgede artan deniz kuvvetleri varlığının tehdidi geçiÅŸleri nispeten normal seviyelere döndürmeye yetecek kadar hafifletmesinin söz konusu olabileceÄŸini ifade etti.

Stawpert, masum denizcilere yönelik uzun süreli saldırıların dünya ticareti üzerinde yaratabileceği etki göz önüne alındığında, daha fazla ülkenin dünya ticaretini korumak için bölgede konuşlanacağını ve bunun artık küresel bir ticaret ve güvenlik tehdidi haline gelmesi nedeniyle diplomatik baskının uygulanacağını umduklarını belirtti.

“Orta DoÄŸu’daki çatışma tırmanırsa önemli tedarik zinciri zorluklarıyla karşı karşıya kalabiliriz”

Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü Kıdemli Uzmanı Adnan Mazarei ise SüveyÅŸ Kanalı’nın küresel tanker ticareti ve yük gemileri için önemli bir kanal olduÄŸunu söyledi.

Mazarei, Süveyş Kanalı trafiğindeki aksamanın özellikle LNG ticaretinden kaynaklanan etkisinin önemli olacağını ancak bu durumun geçici olacağını düşündüğünü kaydetti.

Adnan Mazarei, “Ä°srail-Gazze Savaşı, özellikle Lübnan ve Ä°ran’ı kapsayacak ÅŸekilde tırmanırsa, aksamaların küresel tedarik zincirleri üzerinde ciddi etkileri olabilir ve önemli miktarda ticaretin rotasının Ãœmit Burnu çevresinden yeniden belirlenmesi gerekebilir.” dedi.

Çatışmaların tırmanması halinde bunun bir krize dönüşebileceÄŸini belirten Mazarei, “Orta DoÄŸu’daki çatışma tırmanırsa önemli tedarik zinciri zorluklarıyla karşı karşıya kalabiliriz.” diye konuÅŸtu.

Mazarei, kesin olmasa da Avrupa ve ABD’de enflasyonun düştüğünü, piyasalarda büyük merkez bankalarının gelecek yıl faiz indirimine gideceÄŸi yönünde bir beklenti olduÄŸuna iÅŸaret ederek, “Enflasyon üzerindeki temel etkisinin çok ciddi olmasını beklemiyorum ancak çatışma yayılırsa ve özellikle SüveyÅŸ üzerinden LNG ve petrol trafiÄŸi durur veya önemli ölçüde azalırsa bazı baskılar olacaktır. Ancak ÅŸu anda ben bunların merkez bankalarının algılarını ve kararlarını gerçekten etkileyecek kadar ciddi olacağından emin deÄŸilim.” diye konuÅŸtu.

1 milyon dolarlık ekstra yakıt maliyetine neden olan bir rota değişikliği

Navlun piyasası analiz firması Xeneta BaÅŸanalisti Peter Sand ise söz konusu saldırıların konteyner taşımacılığında önemli bir aksamaya neden olduÄŸunu belirterek, küresel tedarik zincirlerinin önemli bir arterinde yarı yarıya azalma olduÄŸunu, pek çok nakliye firmasının geçiÅŸlerini askıya almayı ve bazı hizmetlerinin rotalarını Ãœmit Burnu’nu dolaÅŸacak ÅŸekilde yeniden belirlemeyi tercih ettiklerini anlattı.

Sand, bunun Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı yerine Ümit Burnu üzerinden giden her gemi için 1 milyon dolarlık ekstra yakıt maliyetine neden olan bir rota değişikliği olduğunu kaydetti.

Bunun fiyatların FEU (40 feet’lik konteyner) başına 14 bin dolara çıktığı “Kovid yılları” gibi bir durum geliÅŸtirerek kontrolden çıkıp çıkmayabileceÄŸine iliÅŸkin soruya “hayır” yanıtını veren Sand, fiyatların en çok etkilenen ticaret yollarında mevcut seviyesinin 2 katına çıkarabileceÄŸini, ancak bunun oranları FEU başına 4 bin dolara getirebileceÄŸini aktardı.

Sand, tedarik zinciri krizinin zincirleme etkilerinin eÄŸer sorun bir veya iki hafta içinde çözülmezse, büyük ihtimalle tüm dünyada hissedileceÄŸine dikkati çekerek, “Bu pek olası deÄŸil ama imkansız da deÄŸil.” diye konuÅŸtu. (AA)